Pszenżyto - opis, właściwości i zastosowanie. Zboże pszenżyto ciekawostki
Ekologia.pl Styl życia Ekologiczna żywność Pszenżyto – opis, właściwości i zastosowanie. Zboże pszenżyto ciekawostki

Pszenżyto – opis, właściwości i zastosowanie. Zboże pszenżyto ciekawostki

Pszenżyto jest czymś więcej niż tylko mieszaniną dwóch rodzajów zbóżpszenicy i żyta. Pszenżyto ma ono swoje specyficzne właściwości technologiczne, dietetyczne i smakowe, dzięki którym stanowi alternatywę zarówno dla pszenicy, jak i żyta. Pszenżyto wyhodowane z myślą o uzyskaniu lepszej jakości paszy dla zwierząt, dziś stanowi ciekawy, aczkolwiek mało wypróbowany surowiec w piekarnictwie i przemyśle spożywczym. Do tego stale znajduje się pod okiem naukowców, dla których pozostaje iście fascynującym tematem.

pixabay.com

pixabay.com
Spis treści


Pszenżyto – zboże do zadań specjalnych

Pszenżyto jest najmłodszym zbożem na świecie. Jednak od czasu powstania tej mieszanki, rynek rolny bardzo docenił jej walory. Tereny upraw pszenżyta wciąż się rozrastają. Między innymi dlatego, że badacze dostrzegają dla niego nowe zastosowania. Dlaczego pszenżyto jest tak chętnie uprawiane i czym się charakteryzuje?

Pszenżyto ma przede wszystkim wysoki potencjał pastewny. Powstało zresztą z potrzeby uzyskania dobrej, a jednocześnie taniej paszy dla zwierząt. Pod tym kątem sprawdziło się znakomicie, zwłaszcza w żywieniu trzody chlewnej i drobiu. Ziarna pszenżyta cechują się bowiem wysoką zawartością białka i dużą odżywczością.

Ze względu na niskie wymagania glebowe i wysoką odporność, pszenżyto można uzyskać w wielu różnych warunkach. Da się hodować na glebach ubogich, jest bardziej mrozoodporne, jak również odporne na suszę, a także porastanie, wyleganie i choroby. Dzięki postępowi hodowlanemu, na przestrzeni ostatnich dekad, poszczególne odmiany pszenżyta zyskały jeszcze większą odporność i wyższą płodność. Udało się zwiększyć liczbę ziaren w kłosie. Uprawa pszenżyta opłaca się więc ze względów finansowych. Tym bardziej, że wyroby pszenżytnie interesują konsumentów (oraz producentów) poszukujących czegoś pomiędzy najpowszechniejszymi surowcami pszennymi, a zgoła różnymi od nich produktami żytnimi. Obecnie jednak pszenżyto jest mało popularne w przemyśle piekarniczym i spożywczym. Poszczególne jego odmiany nie zawsze bowiem sprawdzają się przy tradycyjnych metodach wypiekania chleba i produktów piekarniczych.

pixabay.com
 
     Pszenżyto:      

  • daje wysoki plon      
  • ma wysoką lub co najmniej średnią mrozoodporność      
  • toleruje niskie pH gleby      
  • odporne na wyleganie      
  • ma wysoką gęstość ziarna      
  • cechuje się wysoką zawartością białka      
  • może być uprawiane na glebach gorszej jakości      
  • odporne na choroby pszenicy i żyta      
  • odporne na zachwaszczenie i porastanie      
  • odporne na wyleganie       
  • odporne zarówno na niskie temperatury, jak i na suszę     

Lasko – pierwsze polskie pszenżyto

Polska jest największym producentem pszenżyta na świecie. Rodzime uprawy tego zboża stanowią aż 1/3 upraw światowych. Zajmują łącznie aż 1,33 mln ha. Pierwsza polska odmiana pszenżyta została wpisana do krajowego rejestru w 1982 roku. To stosunkowo niedawno, ale pszenżyto w ogóle jest młodym zbożem (najmłodszym w historii upraw!). Pierwsze uprawy na terenie różnych krajów zaczęto praktykować dopiero w latach 50. XX wieku (choć płodna odmiana pszenżyta została odkryta już pod koniec XIX). Dekadę później nabrały one charakteru komercyjnego. Obecnie, poza Polską, najwięcej pszenżyta na rynek światowy dostarczają Niemcy, Białoruś i Francja.

Pierwsza polska odmiana pszenżyta, wyhodowana w 1982 roku, otrzymała imię „Lasko”. Obecnie zarejestrowanych jest kilkadziesiąt odmian pszenżyta uzyskanych w Polsce, z których wiele zaadaptowano w innych krajach uprawiających to zboże. Należy do nich między innymi premierowe Lasko, które ze względu na niską mrozoodporność w rezultacie nie sprawdziło się na rodzimych terenach uprawnych. Wciąż jednak wyznacza standardy jakościowe w Europie. W ciągu kolejnych lat od jego wyhodowania, powstały liczne odmiany zarówno ozime, jak i jare, które z powodzeniem do dziś uprawia się w Polsce i na terenie Europy.

pixabay.com

Potencjał dietetyczny pszenżyta

Pszenżyto posiada wysokie walory żywieniowe. W porównaniu z innymi zbożami cechuje się sporą zawartością białka, a jakby tego było mało, lepiej wypada przy zwykłej pszenicy, która w dalszym ciągu obwiniana jest za rozpowszechnianie alergii i nietolerancji pokarmowej, otyłości oraz innych chorób cywilizacyjnych. Pszenżyto jest nie tylko bogatszym źródłem białka niż pszenica, ale zawiera też więcej aminokwasów egzogennych niż pszenica i żyto razem wzięte. Cechuje się zwłaszcza wysoką zawartością lizyny.

Pszenżyto ma grubszą okrywę owocowo-nasienną niż pszenica, a białko w jego ziarnie jest rozlokowane inaczej niż w ziarnie pszenicy – w zewnętrznych warstwach bielma występuje np. większa koncentracja glutenu, niż w samym środku. Część białka odpada z bielma podczas oczyszczania i trafia do otrąb, przez co uznaje się, że mąka pszenżytnia ma niższą jakość i wartość odżywczą. Oznacza to jednak również, że mąka uzyskana z pszenżyta jest uboższa w gluten niż mąka pszenna. Może to odpowiadać zwolennikom produktów bezglutenowych. Czy jednak wypieki z mąki pszenżytniej mogą być tak samo smaczne jak z mąki pszennej?

Pieczywo uzyskane z mąki pszenno-żytniej jest pulchne i dobrze wyrośnięte. Ciasto jest z kolei lepkie, stałe i ma krótki czas rozwoju. Wszystko to zwiększa jego podobieństwo do żyta i sprawia, że znacznie odbiega od ciasta z mąki pszennej. Da się więc z niego uzyskać dobrej jakości ciasto o specyficznych walorach smakowych, odbiegających jednak od smaku wyrobów czysto żytnich. Miękisz pieczywa z mąki pszenno-żytniej jest bowiem mniej kwaśny, za to bardziej pulchny. Pieczywo żytnie z zakwasu cechuje się z kolei kwaskowatym smakiem i jest do tego bardziej zbite.

Zawartość białka w ziarnach pszenżyta wynosi 11,5%. Jego strawność sięga 87%. Średnia zawartość skrobi w pszenżycie to 65%. Pszenżyto ma więcej składników mineralnych niż mąką pszenna, jest za to uboższe w tłuszcz.


Pszenżyto powstało ze skrzyżowania pszenicy z żytem i jest produktem pośrednim pomiędzy tymi dwoma zbożami, posiada jednak swoiste walory i cechy. Obecnie służy głównie do produkcji pasz dla zwierząt, gdyż jest proste w uprawie i ma wysoką jakość odżywczą. Z tego samego względu interesują się nim również piekarnictwo, piwowarstwo oraz przemysł spożywczy. Póki co można mówić jedynie o potencjale pszenżyta w tym zakresie, gdyż jego właściwości nie zawsze przystają do tradycyjnych metod wypieku i produkcji. Wydaje się jednak kwestią czasu aż pszenżyto zostanie lepiej przebadane i ulepszone tak, by mogło z niego powstawać alternatywne dla pszenicy i żyta pieczywo, a także produkty mączne.

Ekologia.pl (Elżbieta Gwóźdź)
Bibliografia
  1. H., HABER T., OBIEDZIŃSKI M.; "Technologiczne wykorzystanie ziarna pszenżyta"; Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego 1 (24), 113-120;
  2. Dorota Paczyńska; "Żyto i pszenżyto"; Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach;
  3. https://triticale.org/triticale-history/; 2017-11-30;
  4. Sarah Clarke, Susie Roques, Richard Weightman, Daniel Kindred; "Understanding triticale"; AHDB Cereals & Oilseeds is a division of the Agriculture and Horticulture Development Board (AHDB).;
4.7/5 - (20 votes)
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments